Τι είναι το νέο ΕΣΠΑ και γιατί δεν θα μπορέσει να αναπτύξει την επιχείρησή σου?
Το νέο ΕΣΠΑ αποτελείται από ευρωπαϊκές οικονομικές ενισχύσεις που λαμβάνει η χώρα μας από τον ευρωπαϊκό κοινοτικό προϋπολογισμό κατά την χρονική περίοδο 2014-2020. Το ποσό αυτό είναι περίπου €26 δισ με το 80% να είναι από τα Ευρωπαϊκά ταμεία και το 20% από εθνικούς πόρους για να υλοποιήσει η Ελλάδα διαρθρωτικές αλλαγές στο μεταφορικό μας δίκτυο (αυτοκινητόδρομοι, συγκοινωνίες, σιδηροδρομικό, θαλάσσιο και αεροπορικό δίκτυο), στην γεωργία, στο περιβάλλον, στην ενέργεια, στην αλιεία, στον τουρισμό, στον πολιτισμό, στην περιφέρεια, στις τηλεπικοινωνίες, και τις νέες τεχνολογίες, στον εκσυγχρονισμό του δημοσίου φορέα, στην απασχόληση, την εκπαίδευση, στην υγεία, στις κοινωνικές δομές και την επιχειρηματικότητα & ανταγωνιστικότητα. Έτσι οργανισμοί δημόσιοι, ιδιωτικοί, κερδοσκοπικοί ή μη που δραστηριοποιούνται στους παραπάνω τομείς στην Ελλάδα μπορούν να ενισχυθούν από το νέο ΕΣΠΑ για να αναπτύξουν συγκεκριμένες δράσεις που προσδιορίζονται στις διάφορες προσκλήσεις του νέου ΕΣΠΑ με σκοπό να γίνουν βασικές διαρθρωτικές βελτιώσεις στο σύνολο της χώρας μας, να ενισχυθεί η ποιότητα ζωής των Ελλήνων πολιτών και αυξηθεί η ανάπτυξη και η απασχόληση. Μέχρι τώρα αυτά ακούγονται αρκετά ενθαρρυντικά και πολλοί θεωρούν και προσμένουν το νέο ΕΣΠΑ ως την μόνη ελπίδα για να υπάρξει βελτίωση στην υφιστάμενη δημοσιονομική κατάσταση.
Όμως δυστυχώς ας δούμε κάποια πράγματα σχετικά με το νέο ΕΣΠΑ:
- Βραδύς χρόνος υλοποίησης και χαμηλή απορροφητικότητα. Παρόλο που το νέο ΕΣΠΑ αφορά δράσεις από το 2014, η υλοποίησή του γίνεται με πολύ αργούς ρυθμούς από το κράτος και τις μονάδες διαχείρισής του (κυρίως υπουργεία και περιφέρειες) με αποτέλεσμα οι προσκλήσεις του Νέου ΕΣΠΑ να είναι ελάχιστες στις οποίες οι τελικοί δικαιούχοι (οργανισμοί, επιτηδευματίες, κλπ) να μπορούν να υποβάλλουν προτάσεις με τις προτεινόμενες δράσεις να είναι ελάχιστες. Αυτή η καθυστέρηση δεν οφείλεται μόνο στην κωλυσιεργία των κρατικών μηχανισμών αλλά και στις διαδικασίες και κανονισμούς των ευρωπαϊκών συνθηκών (Ν+3, ίδια χρηματοδότηση ως προϋπόθεση, έλεγχοι, απορροφητικότητα υφιστάμενων και κονδυλίων για διανομή νέων, έκδοση εγγυητικών επιστολών, κλπ).
- Περιορισμένη εξωστρέφεια και αρνητικός αντίκτυπος. Παρόλο που τα διαρθρωτικά ταμεία και το ΕΣΠΑ αποσκοπούν κυρίως στην ανάπτυξη περιφερειών και συγκεκριμένων τομέων και κλάδων καθώς και στην βελτίωση ποιότητας της κοινωνίας, ελάχιστες εγκεκριμένες δράσεις και έργα έχουν ολοκληρωθεί έχοντας συμβάλλει σε αυτούς τους σκοπούς. Τα περισσότερα έργα που συγχρηματοδοτούνται από το (νέο) ΕΣΠΑ έχουν προσωρινό θετικό αντίκτυπο όχι μόνο στους τελικούς δικαιούχους αλλά και στην οικονομία και κοινωνία. Υπερτιμολογήσεις, υπερχρεώσεις, κακή διαχείριση και υποτιμημένοι προϋπολογισμοί έργων καθώς και υλοποίηση έργων από τους τελικούς δικαιούχους χωρίς βιώσιμο και αναπτυξιακό προσανατολισμό κάνουν ανέφικτη την επιβίωση και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των συγχρηματοδοτούμενων έργων και στις περισσότερες περιπτώσεις η ανταποδοτικότητα της επένδυσης από την πλευρά των τελικών δικαιούχων ROI (Return On Investment) να είναι αρνητική. Ειδικά τα προγράμματα για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας είναι καταδικασμένα να αποτύχουν αφού δεν έχουν ευρωπαϊκό ή διεθνή προσανατολισμό (αδυναμία επικέντρωσης σε διασυνοριακές αγορές ευρωπαϊκές και διεθνείς καθώς και σε καίριες συμπράξεις και συνεργασίες με εταίρους εκτός Ελλάδας για την αξιοποίηση νέων αγορών) και περιορίζονται στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των τελικών δικαιούχων μέσα στα στενά εθνικά όρια που η εγχώρια αγορά είναι πολύ περιορισμένη λόγω της οικονομικής κρίσης.
- Αυστηρά κριτήρια συμμετοχής. Το μεγάλο ποσοστό συγχρηματοδότησης από τους τελικούς δικαιούχους με ποσοστό ίδιας οικονομικής συμμετοχής από 20%-50% είναι αναγκαία προϋπόθεση συμμετοχής τους στα περισσότερα προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ, με συνέπεια να κάνει απαγορευτική την συμμετοχή των πιο πολλών φορέων σε τέτοια προγράμματα, ιδίως μέσα στην οικονομική κρίση που δεν υπάρχει η απαραίτητη ρευστότητα. Επιπλέον, οι περισσότερες δράσεις του νέου ΕΣΠΑ απαιτούν από τους τελικούς δικαιούχους ως προϋπόθεση επιλεξιμότητας να έχουν κάποια συγκεκριμένα έτη λειτουργίας τα οποία να είναι κερδοφόρα με αποτέλεσμα ελάχιστοι οργανισμοί να πληρούν την προϋπόθεση αυτή.
Με βάση τα παραπάνω είναι κατανοητό ότι πολλοί λίγοι οργανισμοί έχουν στην πράξη ωφεληθεί είτε θα ωφεληθούν από τα διαρθρωτικά ταμεία και το (νέο) ΕΣΠΑ στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι οργανισμοί δεν πληρούν τα κριτήρια συμμετοχής (ίδια συμμετοχή, κερδοφορία) αλλά ακόμη και αν μπορούν να συμμετάσχουν δεν εξασφαλίζουν την ανταποδοτικότητα της επένδυσής τους ή της ίδιας συμμετοχής τους. Αυτό είναι πολύ λυπηρό ιδιαίτερα στους ζοφερούς καιρούς της εποχής μας και θα πρέπει να πάψει να χρησιμοποιείται το ΕΣΠΑ ως η «καραμέλα» ανάπτυξης στα στόματα των πολιτικών και ως «καταφύγιο» ελπίδας στις ψυχές των τελικών δικαιούχων, της αγοράς και της κοινωνίας. Όμως υπάρχει διέξοδος και μάλιστα άμεση, πιο προσβάσιμη και πιο βιώσιμη.
Πως μπορεί να αναπτυχθεί η επιχείρησή σου ευκολότερα, με πιο βιώσιμο τρόπο χωρίς δανεισμό και χρηματοδοτήσεις του νέου ΕΣΠΑ?
Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των Γενικών Διευθύνσεων της και εκπροσώπων αυτής προκηρύσσει προσκλήσεις που αφορούν δράσεις (ονομάζονται κεντρικές δράσεις) στην επιχειρηματικότητα, την εκπαίδευση, την νεολαία, τα ίσα δικαιώματα, τους πρόσφυγες, την απασχόληση, τον πολιτισμό, την έρευνα και καινοτομία, καθώς και την διευρωπαϊκή, διασυνοριακή και διαπεριφερειακή συνεργασία. Το ποσό αυτό είναι περίπου €220 δις, πολλαπλάσιο αυτό του νέου ΕΣΠΑ και η πλειοψηφία των δράσεων είναι ανοικτή σε όλους τους οργανισμούς που έχουν έδρα σε κάποια από τις 28 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όποιος ενδιαφέρεται να ενημερωθεί για αυτές τις δράσεις, μπορεί να κάνει δωρεάν εγγραφή κάνοντας κλικ στο παρακάτω κουμπί και θα αποκτήσει αυτόματα πρόσβαση σε έναν διαδραστικό χάρτημε τις περισσότερες διαθέσιμες δράσεις, κατηγοριοποιημένες ανά τύπο οργανισμού (δημόσιος, ιδιωτικός, μικρομεσαία επιχείρηση, μη κερδοσκοπικός, κλπ) με μια μικρή περίληψη καθώς και τις διευθύνσεις στο διαδίκτυο όπου μπορούν να βρουν περισσότερες πληροφορίες. Το εγχειρίδιο αυτό αποτελεί τον απόλυτο οδηγό για εύρεση χρηματοδοτικών ευκαιριών από κεντρικές δράσεις.
Όμως για να δούμε μερικά από τα πλεονεκτήματα των κεντρικών δράσεων σε σχέση με αυτά των αποκεντρωμένων (βλ. ΕΣΠΑ) και γιατί οι οργανισμοί θα πρέπει να επικεντρωθούν σε αυτά.
- Πολύ λιγότερη γραφειοκρατεία. Οι περισσότερες κεντρικές δράσεις έχουν απλοποιημένες διαδικασίες συμμετοχής, ελέγχου, αξιολόγησης και πληρωμής των δόσεων των οικονομικών ενισχύσεων στους τελικούς δικαιούχους. Ο χρόνος έναρξης ενός εγκεκριμένου έργου από την ημερομηνία προκήρυξης της πρόσκλησης είναι το μέγιστο 9 μήνες και οι προσκλήσεις επαναλαμβάνονται συνήθως κάθε χρόνο. Τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για την συμμετοχή των τελικών δικαιούχων σε μία πρόταση είναι ελάχιστα (συνήθως έχεις πάρει ένα συγκεκριμένο αριθμό συμμετοχής – PIC – Participant Identification Code αφού έχεις υποβάλλει αίτηση ηλεκτρονικά ως δυνητικός τελικός δικαιούχος και τον λαμβάνεις μέσα σε 15 περίπου λεπτά, ο οποίος ισχύει για όλες τις κεντρικές δράσεις και ολόκληρη την προγραμματική περίοδο μέχρι το 2020). Επιπλέον υπάρχουν δαπάνες σε κεντρικές δράσεις που δεν χρειάζονται να δικαιολογηθούν με βάση παραστατικά εξόδων και πληρωμής (fixed costs, lump sums, unit costs) με αποτέλεσμα την αποφόρτιση των ελεγκτικών μηχανισμών καθώς και της οικονομικής διαχείρισης των έργων.
- Σύντομος χρόνος εκταμίευσης οικονομικών ενισχύσεων. Η προκαταβολή χρηματοδότησης για την έναρξή του έργου καθώς και οι επιμέρους αυτές μέχρι την ολοκλήρωση του έργου πρέπει να υποβληθούν από την ευρωπαϊκή επιτροπή προς τους τελικούς δικαιούχους μέσα σε 45 μέρες αλλιώς για κάθε αδικαιολόγητη καθυστέρηση θα τρέχει τοκοφορία.
- Χαλαρότερα κριτήρια συμμετοχής. Πέρα από τα βασικά κριτήρια επιλεξιμότητας (για παράδειγμα τύπος φορέα, ελάχιστος αριθμός εταίρων και χωρών, έδρα των συμμετεχόντων σε χώρα της Ε.Ε. ) τα κριτήρια συμμετοχής είναι πολύ πιο χαλαρά. Δεν απαιτείται η συμμετοχή φορέων με ελάχιστο αριθμό ετών λειτουργίας, δηλαδή και οι νεοϊδρυθείσες επιχειρήσεις και οργανισμοί μπορούν να συμμετάσχουν. Επίσης δεν απαιτείται στις περισσότερες περιπτώσεις οι οργανισμοί να είναι κερδοφόροι για να συμμετάσχουν στις κεντρικές δράσεις. Μόνο σε περιπτώσεις που η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση που οι οργανισμοί αυτοί είναι να λαμβάνουν είναι αρκετά υψηλή, τότε θα πρέπει τα ετήσια οικονομικά μεγέθη τους να την δικαιολογούν.
- Ευρωπαϊκός και βιώσιμος προσανατολισμός και ανάπτυξη. Απαραίτητη προϋπόθεση για την συμμετοχή τελικών δικαιούχων στα περισσότερα ευρωπαϊκά προγράμματα είναι η σύμπραξη με άλλους εταίρους από άλλες ευρωπαϊκές χώρες και η απόδειξη ότι τα αποτελέσματα της σύμπραξης θα έχουν αντίκτυπο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και ομάδες στόχους καθώς επίσης και ότι η σύμπραξη έχει στρατηγικό σχέδιο αξιοποίησης και βιωσιμότητας των αποτελεσμάτων του έργου μετά το πέρας της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης. Οι κεντρικές δράσεις και η υλοποίηση έργων με εταίρους από άλλες ευρωπαϊκές και μή χώρες είναι ο καλύτερος τρόπος για τη δημιουργία συνεργασιών, αξιοποίηση τεχνογνωσίας και διείσδυση σε νέες αγορές εκτός της εγχώριας που είναι πολύ περιορισμένη.
- Ευκολότερες διαδικασίες σύνταξης και υποβολής αιτήσεων χρηματοδότησης. Οι περισσότερες κεντρικές δράσεις απαιτούν την υποβολή των σχετικών αιτήσεων χρηματοδότησης ηλεκτρονικά με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η υποβολή των προτάσεων χρηματοδότησης καθώς επίσης και να υπάρχει συνήθως περιορισμός του αριθμού των σελίδων της αίτησης που κυμαίνεται ανάλογα με την δράση από 10 έως 70 σελίδες. Αυτό δεν σημαίνει κατά βάση ότι είναι πιο εύκολο να συντάξεις μια επιτυχημένη πρόταση χρηματοδότησης αλλά ο περιορισμός αυτός μπορεί να είναι προς συμφέρον κάποιων οργανισμών που ξέρουν πως να συντάσσουν πειστικές προτάσεις χρηματοδότησης σε περιορισμένο αριθμό σελίδων. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μια συνταγή (οι μαθητές μου την ονομάζουν magic recipe) η οποία βασίζεται σε 19 χρόνια εμπειρίας στον χώρο των χρηματοδοτήσεων και των αξιολογήσεων καθώς και σε εμπεριστατωμένη έρευνα σε τομείς της επιχειρηματολογίας και του υποσυνειδήτου που λύνει τα χέρια κάθε οργανισμού που θέλει να υποβάλλει με επιτυχία αιτήσεις και προτάσεις χρηματοδότησης σε κεντρικές ή αποκεντρωμένες ευρωπαϊκές δράσεις. Για περισσότερες πληροφορίες για αυτή την μαγική συνταγή μπορείτε να διαβάσετε το πρόσφατο άρθρο μου, “The magic recipe (yes, there is one) for developing a winning proposal for receiving funds?”
Ελπίζω αυτό το άρθρο να φανεί χρήσιμο σε οποιονδήποτε θέλει να αναπτύξει τον οργανισμό του μακριά από εξωτερικό δανεισμό και εγχώριες χρηματοδοτήσεις αλλά γρήγορα και ουσιαστικά μέσα από ευρωπαϊκά προγράμματα και να αξιοποιήσει καλές πρακτικές, τεχνογνωσία και νέες αγορές μέσα από κυρίως ευρωπαϊκές κεντρικές δράσεις. Αν έχετε να μοιραστείτε σχετικές εμπειρίες σε σχέση με το άρθρο αυτό, με χαρά να δω τα σχόλιά σας στο κάτω μέρος. Επίσης, ως υπενθύμιση, κάντε κλικ στο παρακάτω κουμπί για να αποκτήσετε δωρεάν πρόσβαση σε έναν διαδραστικό χάρτη με τις περισσότερες διαθέσιμες κεντρικές δράσεις, κατηγοριοποιημένες ανά τύπο οργανισμού (δημόσιος, ιδιωτικός, μικρομεσαία επιχείρηση, μη κερδοσκοπικός, κλπ) με μια μικρή περίληψη καθώς και τις διευθύνσεις στο διαδίκτυο όπου μπορούν να βρει κανείς περισσότερες πληροφορίες. Το εγχειρίδιο αυτό αποτελεί τον απόλυτο οδηγό για εύρεση χρηματοδοτικών ευκαιριών από κεντρικές δράσεις.